Poznaj oddolny i odgórny wpływ naszej psychiki na poziom odczuwanego bólu↓
Z poprzedniego wpisu dowiedziałeś się, że ból powstaje się w trzech fazach. Najpierw pobudzane są wolne zakończenia nerwowe. Stanowią one wejściowe dane dla sygnału bólowego. Sygnał ten jest następnie przesyłany wzdłuż rdzenia kręgowego i na koniec ulega interpretacji w mózgu. Ostatecznym efektem takiej oceny jest poziom odczuwanego bólu. Nasza psychika odgrywa w tym procesie ważną rolę. Przyjrzyjmy się temu mechanizmowi trochę bliżej.
Czym jest bramka kontrolna?
Skupmy się na fazie, w której sygnał bólowy jest przesyłany od pobudzonych zakończeń nerwowych do rdzenia kręgowego. Zgodnie z teorią kontroli wejściowej na etapie tym pojawia się mechanizm bramki kontrolnej. Mechanizm ten kontroluje, które sygnały zostaną przepuszczone wzdłuż rdzenia kręgowego i jak silne będzie ich natężenie.
Metaforycznie mechanizm ten możesz sobie wyobrazić jako bramkę przepuszczającą sygnał bólowy. W zależności od tego jak szeroko ta bramka zostanie otwarta poziom intensywności przepuszczonego sygnału będzie większy lub mniejszy.
Na otwarcie lub zamknięcie bramki kontrolnej wpływają przede wszystkim czynniki fizyczne, takie jak np. rozległość urazu czy cechy patofizjologiczne choroby. Psychika wpływa na ten proces zarówno oddolnie za pośrednictwem naszego ciała, jak i odgórnie od strony mózgu.
Na czym polega oddolny wpływ naszej psychiki na odczuwanie bólu?
Negatywny stan emocjonalny (np. gniew lub strach) wpływa na podniesienie ciśnienia krwi, zwiększenie napięcia mięśniowego i wytworzenie się w naszym ciele określonych substancji (np. kortyzol, adrenalina). Taki stan fizjologiczny sprawia, że impulsy przewodzone przez nasz układ nerwowy ulegają wzmocnieniu. Większy ból pogarsza stan emocjonalny, a ten jeszcze bardziej intensyfikuje odczuwany ból.
Jak wygląda odgórny wpływ psychiki na poziom odczuwanego bólu?
Równolegle z mechanizmem oddolnym działa też mechanizm odgórny. Jest to tzw. centralny mechanizm kontrolny mózgu. Mózg interpretuje przesłany do niego sygnał i w ten sposób również wpływa na „szerokość otwarcia bramki kontrolnej , a więc również wpływa na intensywność przepuszczonego sygnału. Na tym etapie czynniki psychiczne (takie jak np. obniżony nastrój czy zamartwianie się) kolejny raz mogą więc wpłynąć na natężenia bólu.
Ostateczna interpretacja bólu to co świadomie odczuwamy jest wypadkową cech fizycznych urazu lub choroby, a także procesów oddolnej i odgórnej oceny sygnału bólowego.
Nie wszyscy eksperci w pełni zgadzają się z założeniami teorii bramki kontrolnej. Zdarzają się również głosy krytyczne. Jednak niezależnie od różnic co do technicznych szczegółów, teoria kontroli wejściowej pozostaje w zgodzie z wynikami badań fizjologicznych.
- Melzack R, Wall PD. Pain mechanisms: A new theory. Science. 1965; 150:971 – 9. Bramka kontrolna
- Melzack R, Wall PD. Citation Classic – Pain Mechanisms: A new theory. Current Contents. 1982; 22
- Melzack, R. & Wall, P.D. (1988) The Challenge of pain. London: Penguin Books, 2nd Bramka kontrolna